Uzay Yürüyüşü (Spacewalk) Nedir?

Astronotlar, uzay araçlarının içerisinden bazen araştırma, bakım veya onarım amacıyla uzay ortamına çıkarlar bu olaya uzay yürüyüşü adı verilir. Bir uzay yürüyüşü ayrıca EVA olarak da adlandırılır. EVA (Extravehicular Activity) araç dışı faaliyetler anlamına gelir.

İlk uzay yürüyüşü Rus Aleksey Leonov tarafından 18 Mart 1965 yılında gerçekleştirilmiştir ve 10 dakikadan daha uzun sürmüştür.

Aleksey Leonov’un ilk uzay yürüyüşünü aşağıdaki video ile izleyebilirsiniz.

Uzay yürüyüşü yapan ilk Amerikalı olan Ed White ise 3 Haziran 1965 yılında Gemini 4 görevi sırasında uzay yürüyüşüne çıkmış ve yaklaşık 23 dakika uzayda süzülmüştür.

Günümüzde ise astronotlar uzay yürüyüşünü Uluslararası Uzay İstasyon’unun dışına çıkarak gerçekleştirirler. Burada uzay yürüyüşü yapılacak işe göre 5 ile 8 saat arasında sürmektedir.

Uzay yürüyüşünde Dünya rekoru ise Rus astronot Anatoly Solovyev’e aittir. 16 uzay yürüyüşü gerçekleştirmiş ve 82 saatten fazla uzayda zaman geçirmiştir. Bu hemen hemen 3.5 günü uzayda yürüyüş yapmaktır. NASA astronotu da 10 uzay yürüyüşü ve uzayda geçirdiği 67 saat ile ABD’nin en çok uzay yürüyüşüne çıkan astronotudur.

Astronotlar Neden Uzay Yürüyüşü Yaparlar? 

Astronotlar, bilimsel araştırmalar, uzay aracının bakımı ve onarımı gibi birçok faaliyet için uzay yürüyüşüne çıkabilirler. Özellikle de araç dışı yapılan bilimsel deneyler çok yaygındır. Çünkü bilim insanları bu sayede uzay şartlarının deneylerine olan etkilerini görebilirler. Örneğin, dünyadan gönderilen bir mantar numunesinin uzayda üreme ve temel yaşam fonksiyonlarının gözlemlenmesi.

Uzay yürüyüşü ayrıca yeni cihazların testi, uzayda bulunan uydu ve uzay araçlarının tamir edilmesi gibi faaliyetler için yapılır. Astronotlar uzay yürüyüşüne çıkarak, dünyadan herhangi bir şey getirilmeden bozuk olan şeyleri tamir edebilirler. Bu da uzay görevlerinde çok büyük bir tasarruf sağlar.

Astronotlar Uzay Yürüyüşüne Nasıl Çıkarlar?

Astronotlar uzay yürüyüşüne çıkarken, kendilerini uzaydaki zararlı etkilerden koruyan, oksijen ve su gibi ihtiyaçlarını karşılayan uzay kıyafetlerini giyerler.

Astronotlar uzay giysilerini, uzay yürüyüşünden birkaç saat önce giyerler. Çünkü kıyafetlerin oksijen ile doldurulup basınçlandırılması gerekmektedir.

Kıyafetlerinin içerisinde astronotlar bir kaç saat saf oksijen ile nefes alırlar. Sadece oksijenin solunması astronotun vücudundaki tüm nitrojenin temizlenmesini sağlar. Eğer bu işlem yapılmazsa astronotun vücudunda gaz kabarcıkları meydana gelir. Bu kabarcıklar ise astronotun omuzlarında, dirseklerinde, bileklerinde ve dizlerinde ciddi ağrılara sebep olur. Bu olay “vurgun” olarak bilinir ve bilindiği gibi dalgıçlarda sıklıkla görülür. Sonuçta uzay ortamı ile su altı ortamı birbirine çok benzerdir.

Astronotlar bu işlemden sonra uzay yürüyüşüne hazır hale gelirler. Hava kilidi adı verilen özel bir kapıdan uzay aracının dışına çıkarlar. Bu hava kilidinin 2 kapısı vardır. Astronotlar uzay aracının içindeyken, hava kilidi hava geçirmezdir yani hava dışarıya çıkamaz. Astronotlar ilk kapıdan geçerler ve bu kapıyı arkalarından kilitlerler. Ardından ise herhangi bir hava kaybına sebep olmadan ikinci kapıyı açıp uzaya çıkarlar. Uzay yürüyüşünden sonra ise tekrar hava kilidinden geçerek uzay aracına girerler.

NASA astronotu Randy Bresnik’in uzay yürüyüşü bu video ile izleyebilirsiniz.

Astronotlar Uzay Yürüyüşü Sırasında Nasıl Kendi Güvenliklerini Nasıl Sağlarlar?

Astronotlar uzay yürüyüşünde iken bir ucu astronota diğer ucu da uzay aracına bağlı olan güvenlik halatlarını kullanırlar. Güvenlik halatları astronotları uzay boşluğuna doğru sürüklenmelerini önler. Astronotlar bu halatları ayrıca aletlerinin süzülmesini önlemek için de kullanırlar.

Uzay yürüyüşü sırasında alına bir diğer güvenlik önlemi ise SAFER yani Simplified Aid for EVA Rescue, Türkçe olarak Basitleştirilmiş EVA Kurtarma Yardımı. SAFER bir sırt çantası gibi giyilir. Bu yardım aracı astronotların uzayda kontrollü bir şekilde istediği yöne gitmesini sağlayan küçük jet iticilerini kullanır. Astronotlar kendilerini güvenlik halatlarıyla bağlayamadan uzayda süzülürlerse bu SAFER onların uzay aracına geri dönmelerini sağlar. SAFER bir video oyununda olduğu gibi bir joystick ile kontrol edilir.

Astronotlar Uzay Yürüyüşü için Nasıl Eğitilir?

Astronotların uzay yürüyüşleri için eğitilmesinde en iyi yöntem yüzmedir. Uzayın içinde süzülme, suyun içerisinde süzülmeye çok benzer. Astronotlar büyük yüzme havuzlarında su altında uzay yürüyüş alıştırmaları yaparlar. Bu havuz Neutral Buoyancy Laboratory, ya da NBL olarak bilinir. NASA’nın Johnson Uzay Merkezi’ne yakındır. Havuz 6,2 milyon gallon su ile doludur.

Bir diğer eğitim yöntemi ise sanal gerçekliktir. Bir bilgisayar oyunu gibi olan bu yöntemde astronot içerisinde bir video ekranının olduğu bir başlık ve özel bir eldiven giyerler. Uzay yürüyüşü sırasında ne görecekleri bu başlığın içerisindeki ekrandan kendilerine gösterilir. Astronotlar hareket ettiğinde, özel eldivenler hareketleri video ile gösterildiği şekilde izin verir.

Kaynak: NASA