Cezeri Kimdir? El Cezeri Hayatı ve İcatları

Bu yazımızda ilk sistem mühendisi, sibernetikçi ve elektronikçi olan robotiğin babası olarak kabul edilen Müslüman bilim insanı İsmail Ebu’l İz bin Rezzaz el Cezeri yani kısaca Cezeri’nin hayatını derledik.

Cezeri Kimdir?

Cezeri, İslam dünyasının altın çağında yaşamış, robotik biliminin o dönemdeki adı olan sibernetik alanında önemli çalışmaları bulunan ilk Müslüman bilim insanı ve mühendistir. Öyle ki Leonardo Da Vinci’nin bile onun makinelerinden etkilendiği ve ilham alarak kendi çalışmalarında kullandığı söylenir.

Cezeri Hayatı

Cezeri 1136 yılında Türkiye sınırları içerisinde bulunan Cizre’nin Tor mahallesinde dünyaya gelmiştir. Cezeri ismini de doğduğu şehirden almış, eğitimini de Türk Medresesi Camia’da tamamlamıştır. Burada, sibernetik ve fizik alanında çalışmış ve günümüzde dahi kullanılan bir çok buluşa imza atmıştır. Her ne kadar M.Ö. 300’lü yıllarda Yunan matematikçi Archytas tarafından buharla çalışan bir mekanik güvercin yapıldığı söylense de robotik ile ilgili bilinen en güvenilir ve en eski kayıt Cezeri’ye aittir. Cezeri 1233 yılında doğduğu şehir olan Cizre’de hayata gözlerini yumdu.

Cezeri Eserleri ve Çalışmaları

Bu değerli bilim insanı, sibernetik ve robotik alanında çalışmalar yapan ilk bilim insanı olarak öne çıkmıştır ve bu çalışmalarına da “El Cami-u’l Beyn’el İlmi ve El-Ameli’en Nafi fi Sına’ati’l Hiyel (Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmak) adlı eserlerinde yer vermiştir.

Bu eserde 50’den fazla makinenin nasıl kullanıldıklarını ve ne işe yaradıklarını çizimlerle göstermiştir. Bu muhteşem kitabın maalesef orjinali günümüze kadar gelememiştir. 15 kopyasından 10 tanesi Avrupa’nın çeşitli müzelerinde, 5 tanesi ise Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde bulunmaktadır. Cezeri her zaman uygulamaya dökülemeyen her bilginin doğrulunun şüpheli olduğunu savunmuştur.

Cezeri’nin Makineleri

Cezeri makineleri olarak bilinen başlıca makine ve sistemler şu şekildedir:

• Kam Mili
• Krank Mili ve Kaydırıcı Krank Mekanizması
• Segmentik Dişli
• Mekanik Kontrol
• Su Yükseltme Makineleri
• Sifon Mekanizmasıyla El Yıkama Otomasyonu
• İçecek Servisi Otomasyonu
• Müzikal Robot Grubu
• Astronomik Saatler
• Mum Saatleri
• Fil Saati
• Kale Saati
• Ağırlıkla Çalışan Su Saatleri

Cezeri, teorik çalışmalardan ziyade uygulamaya dönük görsel çalışmalar yapmayı tercih ediyordu. Hatta tasarladığı makinelerin kağıttan maketlerini inşa ederek bu makinelerin tam olarak uygulamaya geçmeden analizini yapıyordu.

Cezeri’nin en önemli makinelerinden birisi de geliştirdiği otomatik hizmetçidir. Bu hizmetçi haznelerdeki su seviyesine göre ne kadar su doldurabileceğine ve ne zaman meyve sebze sunacağına karar veriyor. Cezeri’nin bir diğer önemli eseri de Diyarbakır Ulu Cami’de yer alan Güneş Saati’dir.

Günümüzdeki robotik ve otomasyon sistemlerinin temelini Cezeri’nin gerçekleştirdiği çalışmalara ve icat ettiği makinelere borçluyuz. Kendi topraklarımızda yetişen bu değerli bilim insanının gerçekleştirdiği çalışmalar bizlere yol göstermeli ve üreterek, geliştirerek onun ismini sonsuza dek yaşatmalıyız.

Kaynak: Wikipedia