Kripto Para Nedir? Tüm Bilmeniz Gerekenler

Kripto para dünyası popülerliğini korumaya devam ediyor. Pek çok kişinin merak ettiği soruları cevaplandırdığımız bu yazıya gelin birlikte bakalım.

Kripto Para Nedir?

Kripto para bir değişim aracı olarak çalışmak üzere, işlemleri güvence altına almak için matematiğin bir dalı olan kriptografi kullanılarak tasarlanmış bir dijital üründür. Bu paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal dövizdir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain) gelmektedir.

2009’da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. O zamandan beri birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Söz konusu bu para temelde bir elektronik paradır ve onun genel özelliklerini aynen taşır. Bazı uzmanlara göre, değerli olduğuna inanıldığı için ve taklit edilemediği, kayıtlı olduğu, kayıtlarının yani muhasebe defterlerinin güvenliğinin kırılması neredeyse imkansız şifrelerle, yani kripto tekniklerle sağlandığı, parayı basan kurumun keyfi uygulamalarla ya da kazayla değerini düşürme ihtimali az olduğu için değerlidir.

Bu para aynı zamanda bir ağ (network) parasıdır. Elektronik ortamda sayısal (dijital) olarak saklanır, havale edilir ve kullanılır. Bazı kripto paralar (banka kartı gibi), tıpkı geleneksel parada olduğu gibi, parayı “basan” kurumun kayıtları ve garantisi ile ayakta dururlar. Bunlar için merkezi terimi kullanılır ve hakimiyet de muhasebe defterlerini tutan o merkezin elindedir.

Kripto Para Çeşitleri Nelerdir?

Pek çok kripto para çeşidi vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir:

Bitcoin (BTC)

Bitcoin blok zinciri Ocak 2009 tarihinde yapılan ilk transfer ile kullanılmaya başlanmış ve kısa sürede kazandığı popülarite ile “1. nesil blockchain” olarak adlandırılmıştır. Bitcoin, dağıtık, merkeziyetsiz ve şeffaf yapısı sayesinde çok kısa bir sürede günümüz finansal düzenine karşı yükselişe geçti. Bitcoin kullanımının artması, arzının sınırlı olması ve beraberinde getirdiği teknoloji ile birçok yatırımcı ve finansal kuruluş tarafından benimsenmiştir.

Bitcoin kripto para dünyasında hem öncü olması hem de barındırdığı teknoloji ile birçok öncü sektörün ve teknolojinin gelişmesine olanak sağlamıştır. Bitcoin blok zincir yapısının şeffaf ve arzının sınırlı olması, Bitcoin’in getirdiği teknolojik devrimin yanı sıra, birçok yatırımcı için de enflasyonu düşük ve potansiyeli yüksek bir yatırım olarak görülmesine sebep olmuştur.

Ethereum (ETH)

Ethereum, ERC-20 kod sistemi sayesinde birçok kripto para biriminin altyapısını oluşturan merkeziyetsiz ve açık kaynak kodlu bir blok zinciridir. Ethereum blok zincirinin kurumsal kripto para birimi ise Ether’dir. Ethereum, 2013 yılının sonlarında kripto para araştırmacısı ve programcısı Vitalik Buterin tarafından yeni nesil bir blok zinciri olarak önerilmiştir.

Ethereum’un geliştirilmesi için gereken maddi kaynak 2014 Temmuz ve Ağustos aylarında kitle fonlaması yöntemiyle internet üzerinden toplanmıştır. Ethereum, 30 Temmuz 2015’te, 11.9 milyon sanal birime karşılık gelecek şekilde “ön madencilik” yöntemiyle hayata geçirilmiştir.Ether ya da kısa adıyla ETH, Ethereum platformu tarafından üretilen kripto para birimidir. Ether, kripto cüzdanlar arasında takas edilebilir ve madencilik hesaplamalarını karşılamak için kullanılabilir.

Avax (AVAX)

AVAX kripto para dünyasında daha hızlı ve ucuz bir şekilde çalışan ve ölçeklenebilir yapıya sahip bir kripto para ve blok zincir projesidir. Kurucuları arasında Emin Gün Sirer’de bulunan proje, 2020 yılının eylül ayında kullanıma açılmış, kısa süre içerisinde ciddi bir büyüklüğe ulaşmış ve birçok kullanıcı kazanmıştır. 2020 yılında geliştirilmeye başlanmış ve Eylül 2020 yılında piyasa çıkan bir Layer-1 blok zinciridir. Avalanche gerek işlem hızı gerekse kullandığı teknolojik altyapı ile kripto para dünyasında hızla yaygınlaşmış ciddi piyasa değerine ulaşmıştır. Avalanche projesi a16z, Polychain ve Galaxy Digital gibi birçok yatırım şirketinden yatırım almıştır.

Solana (SOL)

Solana, yüksek performanslı ve izne ihtiyacı olmayan bir blok zinciri uygulayan açık kaynaklı bir projedir. İşlemler ortalama 176 bayttan fazla değilse, merkezi bir veri tabanının standart bir gigabit ağında saniyede 710.000 işlemi gerçekleştirmesi mümkündür. Merkezileştirilmiş bir veritabanı aynı zamanda, “İyimser Eşzamanlılık Kontrolü” (Optimistic Concurrency Control) olarak bilinen dağıtılmış sistem tekniğini kullanarak bu işlem hızından önemli ölçüde ödün vermeden kendini çoğaltabilir ve yüksek kullanılabilirliği koruyabilmektedir.

Solana ile elde edilen algoritmalar ile zaman aşımına dayalı algoritmalar arasındaki en çarpıcı fark, zaman aşımının kullanılmasının, süreçlerin asenkron olarak çalıştığı geleneksel bir dağıtılmış algoritma üretmesi iken, Solana’nın ise aynı zamanda her işlemin aynı şeyi yaptığı global olarak senkronize bir algoritma üretmesidir.

Ripple (XRP)

Ripple (XRP) kripto para ekosistemindeki en eski teknolojilerden biridir. Bunun yanında Ripple’ın arkasındaki kavramların, ilk kripto para olan Bitcoin’den dört beş yıl önce ortaya atıldığı biliniyor. Ripple, finansal işlemler için dijital ödeme ağı görevi gören bir blok zincirdir ve aynı zamanda şirketin de adıdır. XRP coin ise platformda kullanılan yerel kripto para birimidir.

Dogecoin (DOGE)

Dogecoin, 2013 yılında Jackson Palmer ve Billy Markus tarafından yaratılan bir kripto para birimidir. Başlangıçta bir şaka olarak ortaya çıkan bu dijital para birimi, popüler internet memesi “Doge”den esinlenerek tasarlandı. Doge memesi, bir Shiba Inu köpeğinin düşüncelerini ifade eden içeriklerle tanınır ve Dogecoin’in maskotu olarak bu köpeğin bir resmi kullanılır.

Dogecoin, Litecoin’den türetilmiş bir blok zinciri teknolojisine dayanır ve hızlı işlem süreleri ve düşük işlem ücretleri ile bilinir. Madencilik süreci, Litecoin ve diğer birçok kripto para birimiyle benzerdir. Ancak, Dogecoin’in en dikkat çekici özelliklerinden biri, piyasaya sürülen toplam token miktarının sınırsız olmasıdır.

İlk olarak sadece bir internet fenomeni olarak popüler olan Dogecoin, zamanla ciddi bir yatırım aracı ve bağış için kullanılan bir kripto para birimi haline geldi. Özellikle sosyal medyada ve özellikle Twitter’da, Elon Musk gibi ünlü kişiliklerin Dogecoin hakkındaki olumlu yorumları, bu dijital paranın değerinde zaman zaman önemli dalgalanmalara yol açtı.

Dogecoin, kripto para piyasasındaki diğer büyük isimlerle kıyaslandığında daha hafif yürekli ve eğlenceli bir yaklaşım sunar. Bu, onu kripto para dünyasına yeni giren kullanıcılar için cazip bir başlangıç noktası yapar. Ancak, herhangi bir kripto para birimi yatırımında olduğu gibi, Dogecoin yatırımları da belirli riskler taşır ve piyasa dalgalanmalarına karşı hassastır.

Litecoin (LTC)

Litecoin (LTC), 2011 yılında eski Google mühendisi Charlie Lee tarafından yaratılan bir kripto para birimidir. Bitcoin’in bir alt çatallaması (fork) olarak geliştirilen Litecoin, temelde Bitcoin’in blok zinciri protokolünü baz alır, ancak bazı önemli farklılıklar içerir. Litecoin’in ana amacı, Bitcoin’in sunduğu aynı güvenlik ve merkeziyetsiz yapısını korurken daha hızlı işlem onay süreleri ve daha düşük işlem ücretleri sağlamaktır.

Litecoin’in temel özellikleri şunlardır:

1. Daha Hızlı İşlem Süreleri: Litecoin, Bitcoin’e kıyasla daha hızlı işlem onay sürelerine sahiptir. Bitcoin blok zincirinde bir blok ortalama 10 dakikada bir oluşturulurken, Litecoin’de bu süre yaklaşık 2,5 dakikadır. Bu, Litecoin’in özellikle küçük işlemler için daha verimli ve hızlı bir seçenek olmasını sağlar.
2. Scrypt Madencilik Algoritması: Litecoin, Bitcoin’in kullanmış olduğu SHA-256’dan farklı olarak Scrypt adlı bir madencilik algoritması kullanır. Scrypt, daha az işlem gücü gerektiren ve böylece daha geniş bir kullanıcı kitlesinin madenciliğe katılmasını mümkün kılan bir algoritmadır. Ancak, zamanla Scrypt tabanlı madencilik de ASIC (Application-Specific Integrated Circuit) cihazlarla daha verimli hale gelmiştir.
3. Daha Büyük Para Arzı: Litecoin’in maksimum arzı Bitcoin’in dört katıdır. Bitcoin’in maksimum 21 milyon adetle sınırlı iken, Litecoin için bu sınır 84 milyon adettir. Bu, Litecoin’in daha fazla kullanıcıya ulaşmasını ve daha geniş bir kabul görmesini hedefler.
4. SegWit ve Lightning Network Desteği: Litecoin, Segregated Witness (SegWit) ve Lightning Network gibi Bitcoin’in gelişmiş özelliklerini de destekler. Bu özellikler, işlem kapasitesini artırır ve çapraz zincir işlemleri gibi yenilikçi uygulamaları mümkün kılar.

Litecoin, genellikle “gümüş Bitcoin’in altını” olarak adlandırılır ve kripto para piyasasında istikrarlı bir yer edinmiştir. Düşük işlem ücretleri ve hızlı işlem süreleri sayesinde, hem yatırım hem de günlük işlemler için popüler bir seçenek olmuştur. Ancak, her kripto para birimi gibi Litecoin de piyasa dalgalanmalarına ve çeşitli risklere açıktır, bu yüzden yatırım yaparken dikkatli olmak önemlidir.

Shiba Inu (SHIB)

Shiba Inu (SHIB), 2020 yılında anonim bir kişi veya grup tarafından “Ryoshi” takma adıyla yaratılan bir kripto para birimidir. Adını Japon kökenli bir köpek cinsi olan Shiba Inu’dan alan bu dijital para birimi, Dogecoin’in popülerliğinden esinlenerek “Dogecoin’in katili” olarak pazarlanmıştır. Shiba Inu, Ethereum blok zinciri üzerinde bir ERC-20 tokenı olarak oluşturulmuştur.

Shiba Inu’nun temel özellikleri şunlardır:

1. Ethereum Blok Zinciri Tabanlı: SHIB, Ethereum blok zincirinde yer alan bir token’dır. Bu, SHIB’in Ethereum ağının sağladığı güvenlik, şeffaflık ve akıllı sözleşme yeteneklerinden yararlanmasını sağlar.
2. Büyük Arz Miktarı: Shiba Inu, piyasaya sürülen token miktarı açısından dikkat çekicidir. Toplamda 1 “kuintilyon” (bir milyon trilyon) SHIB tokenı basılmıştır. Bu, piyasadaki birçok diğer kripto para birimine göre çok daha yüksek bir arz miktarıdır.
3. Decentralized Finance (DeFi) Özellikleri: Shiba Inu, ShibaSwap adında kendi merkeziyetsiz finans (DeFi) platformunu geliştirmiştir. Bu platform, kullanıcıların token takası yapmalarını, likidite sağlamalarını ve staking yaparak ödüller kazanmalarını sağlar.
4. Kripto Topluluğunda Popülerlik: SHIB, sosyal medya ve çeşitli kripto para toplulukları arasında büyük bir popülerlik kazanmıştır. Bu popülerlik, büyük ölçüde internet memeleri ve çevrimiçi toplulukların etkileşimi sayesinde artmıştır.
5. Spekülatif Yatırım Aracı: Shiba Inu, piyasada spekülatif bir yatırım aracı olarak kabul edilir. Fiyatı, piyasa duyarlılıklarına ve topluluk tarafından yaratılan hype’a oldukça duyarlıdır. Bu nedenle, yatırımcılar için yüksek risk ve yüksek ödül potansiyeli taşır.

Shiba Inu, kripto para piyasasında Dogecoin gibi “meme coinler” arasında yer alır. Bu tür varlıklar genellikle geleneksel finansal metrikler veya temeller yerine topluluk desteği ve viral popülerlikle değer kazanır. Potansiyel yatırımcılar, bu tür varlıklara yatırım yaparken piyasa dalgalanmalarını ve yüksek risk faktörünü göz önünde bulundurmalıdır.

Kripto Para Nerelerde Kullanılabilir?

Söz konusu bu sanal para pek çok yerde kullanılabilir. Bu para türünün en çok kullanıldığı alan ödemelerdir. Çeşitli yollarla bu paralarla ödeme yapmanız mümkündür. Ayrıca bu para son derece verimli bir ödeme yöntemi olmalarının dışında çok güvenli birer değer saklama aracı olarak da öne çıkıyor. bununla birlikte bu parayla borç alıp verebilirsiniz.

Bu sanal paralarda yaşanan atılımlar sayesinde gerçek dünyadaki varlıkları token hâline getirmek de mümkün oldu. Telif haklarından gayrimenkule ve sanat eserlerinden emtiaya kadar her şey tokenlaştırılabilir ve kripto para tokenı olarak temsil edilebilir. Ayrıca NFT ve gaming sektöründe de bu para kullanılabilir. Bunun yanı sıra merkezî bulut depolama platformları, yüksek ücretlerden sunucu kesintilerine kadar birçok kusur barındırıyor. Bundan dolayı merkeziyetsiz depolama ihtiyacını sağlamak için bu sanal kullanılıyor. 

Kripto Para Güvenli mi?

Bu para hakkında en çok merak edilen sorulardan birisi bu paranın güvenli olup olmadığıyla ilgilidir. Bu paranın güvenli olduğu söylenebilir. Çünkü tüm işlemler blok zinciri adı verilen bir teknoloji tarafından incelenir. Kripto para blok zincirleri, bankaların bilançosuna veya defterine benzer. Her para birimi, bu para birimini kullanarak yapılan her işlemin sürekli olarak yeniden doğrulanan kaydını içeren kendi blok zincirine sahiptir.

Fakat bazı açılardan ise güvensizlik yaratabilir. Kripto varlıklar herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmaması, merkezi bir muhatabın bulunmaması, piyasa değerlerinin aşırı oynaklık göstermesi, anonim yapıları nedeniyle yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi, cüzdanların çalınabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi ile işlemlerin geri dönülemez nitelikte olması gibi nedenlerle ilgili taraflar açısından önemli riskler barındırmaktadır.

Kripto Paralarının Geleceği

Dağıtık bir sistem üzerine kurulan bu sanal paraların finans sektöründe gelecekte daha büyük bir pay alması söz konusu olabilir. Bu paralar merkezi bir sisteme ya da şubelere bağlı olmadığı için direkt olarak ülkenin ekonomik durum ve şartlarından etkilenmez. Sözü edilen sanal para hesaplarının dondurulması ya da hesaba üçüncü kişiler tarafından el konulması mümkün değildir. Bu paralar yeni iş modellerinin kurulmasına ve fintech ekosistemindeki girişimcilik faaliyetlerinin artmasını sağlar. Bu alanda çalışmak isteyen kişilere iş imkanları doğuran blockchain teknolojisi, geleceğin en parlak alanlarından biridir.

Kripto Paralarla İlgili Sık Sorulan Sorular

Kripto para mantığı nedir?

Bu paraların üretimi de tıpkı varlıkları gibi tamamen kullanıcı temelli bir modele sahip. İlk olarak bilmemiz gereken şey, her para biriminin belirli bir üretim sınırı vardır. Bitcoini örnek alacak olursak ilk yayınlanan protokollerinde sadece 21 milyon bitcoin bulunabilir maddesi yer alıyor. Yani üretim açısından bir sınırı bulunuyor. Bu nedenle de her geçen gün bu paraya olan rağbet artıyor çünkü bulunması giderek zorlaşıyor ve daha küçük parçalara bölünüyor.

Üretim işlemine tekrar dönecek olursak para üretim işlemi kelimenin tam anlamıyla madencilik (mining) şeklinde oluyor. Yani nasıl altın bulmak için kazılar yapılıyorsa kripto para bulmak için de matematik problemleri, yazılımlar tarafından çözülmeye çalışılıyor. Herkesin çözebilme ve üretebilme hakkı olduğu için de en çok çalışan, daha çok üretiyor diyebiliriz. 

Kripto para ile nasıl para kazanılır?

Bu para ile ticaret yapılması mümkündür. Yani bir kişi sanal para alıp satarak kazanç elde edebilir. Sanal para madenciliğine adım atmak da bu dijital para birimleriyle yüksek miktarda kazanç elde edilmesini sağlayabilir. Staking sistemini keşfeden kişiler de sanal para birimlerini kilitleyip daha sonra kazanç elde etmeye geçiş yapabilir.

Kripto para almak yasal mı?

Türk mevzuatını incelediğimizde sanal para alım veya satımının yasak olduğuna dair bir düzenleme bulunmamaktadır.

Sonuç

Kripto para avantajları ve dezavantajlarıyla pek çok kişinin ilgisini çekmeye devam ediyor. Eğer bu yazımızı beğendiyseniz ve faydalı bulduysanız görüşlerinizi bizimle paylaşabilirsiniz.