Gelişmelerden haberdar olmak için bizi Google Haberler'den takip edin!
Korona virüs (COVID-19) salgınının dünya çapında küresel salgın haline gelme durumu günden güne artmaktadır. Bununla birlikte virüsün yayılma yöntemlerine karşı da hükumetlerin ilgili sağlık kolları tarafından insanlar uyarılmaktadır. Bu noktada hastaneler, alışveriş merkezleri, ofisler, oteller ve rezidanslar gibi ticari binalarda bulunan ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin (HVAC) diğer bir deyişle klima santrallerinin COVID-19’u havada taşınmasında oynayabileceği rol bugünlerde tartışılmaktadır. İşte bu yazımızda sizlere HVAC sistemlerinin nasıl çalıştığı ve virüsün yayılma olasılığını azaltmak için olabilecek tasarım değişiklikleri ile birlikte düşünülebilecek pratik HVAC önlemleri hakkında genel bir bakış sunmaya çalışacağız.
HVAC Sistemlerinin Çalışması
Isıtma Havalandırma ve Klima (HVAC) sistemleri birçok farklı varyasyonlar üzerine dizayn edilebilecek şekilde mevcuttur. Şemada yaygın olarak ticari ve kurumsal binalarda kullanılan tipik bir HVAC sistemi gösterilmektedir. Temel olarak, geri dönüşüm havası kullanılan sistemde, dışarıdaki havanın bir kısmı sürekli olarak egzos havası ilave edilen bir devridaim sistemi ile beslenir. Bu sistemlerde taze hava ve egzos havası karışım oranı ayarlanabilir. Hava, devirdaimden önce filtrelenir ve fanlar kullanılarak sistem içerisinde hareket ettirilir. Isıtma ve soğutma işlemi tipik olarak içerisinde ısıtılmış veya soğutulmuş su bulunan kanatlı serpantinler ile sağlanmaktadır.
Viral olarak enfekte olmuş bir partikül iç ortamda bir alana geri dönme deneyiminde yaşayacağı yolculuk, genel olarak uzun hava kanalları, yön ve hava hızında çoklu değişiklikler ve hava filtreleri, fanlar ve menfezler dahil olmak üzere çok sayıda çarpma yüzeyi içerecektir. Bu süreçte bir parçacığın bir yüzeye etki etmesi, yerleşmesi ve yüzeyde kuruması ihtimali yüksektir.
Sağlık hizmeti veren yerlerdeki havalandırma sistemleri üzerine hazırlanan senaryolar hakkında yayınlanan araştırmalar, enfekte olmuş partiküllerin bu durumlarda teorik olarak mümkün olduğunu düşündürürken, kamuya açık bir ortamda iyi tasarlanmış ve uygun şekilde muhafaza edilen tipik bir HVAC sisteminde daha az olası olduğu düşünülmektedir.
Aşağıda yer alan başlıklarda bir virüsün yayılma olasılığını azaltmak için yapılabilecek sistem değişiklikleri ile birlikte HVAC sistemlerinde ele alınabilecek bir dizi pratik önlemler vardır:
- Bakım Rejimleri ve Temel Güvenlik Önlemleri
- Temizlik ve Dezenfeksiyon
- Sistem Devreye Alma, Çalıştırma ve Taze Hava Oranları
- Hava Filtrasyonu ve Hava Temizleme Seçenekleri
HVAC Bakım Rejimleri ve Temel Güvenlik Önlemleri
Sistemlerde iyi bir temizlik ve önleyici bakım rejimlerinin devamlı bir uygulama olması zorunludur. HVAC sistemlerinin bakımı, standartlarda belirtilen şekilde yapılmalı ve bu esnada bakım prosedürlerine uyulmalıdır.
Modern binaların çoğunda, bulunan HVAC sistemlerinin binalarda alınan temel güvenlik önlemlerinin bir parçası olduğunu ve bu nedenle binalarda bulunan insanlar için gerekli olduğunu unutmamak önemlidir. Bu sistemlerin yangından korunması ve diğer gerekli sistemlerle birlikte planlanmış yasal bakımları zorunludur.
COVID-19 durumu genel olarak yaygınlaştıkça tesisler binaların sürekli uyumluluğunu sağlamak için operasyonlarını ve doluluk oranlarını azaltabilirken, bu temel güvenlik sistemlerinin yönetmeliklere uygun olarak korunmaya da devam etmesi gerekmektedir.
Bu noktada, hava filtreleri planlandığı gibi veya daha sık değiştirilmelidir. Kirli filtrelere bakım yaparken eğitimli teknisyenler tarafından P2 maskesi veya uygun şekilde sınıflandırılmış solunum cihazı, tulum ve eldiven içeren KKD’ler (Kişisel Koruyucu Donanım) giyilmelidir. Hava kontrol ünitesi kapatıldıktan sonra, toz veya diğer parçacıkların havaya karışmasını önlemek için filtreler dikkatlice montaj yerlerinden çıkarılmalıdır. Daha sonra kirli filtreler torbalara konulmalı, bu torbaların ağız kısımları hava almayacak şekilde bağlanmalı ve uygun bir atık imha işlemi ile filtreler bertaraf edilmelidir. Klima santrali içerisinde kalan partikülleri gidermek için yüzeyler temizlenmelidir. Yıkanabilir hava filtrelerinin bakımıda yine benzer onaylanmış prosedürler ve KKD kullanımı ile yapılmalıdır.
HVAC Temizlik ve Dezenfeksiyon
Standart HVAC sistemlerinde, birçok sistem bileşenine ve hava kanallarına erişim eksikliği nedeniyle tam anlamıyla temizlenmeleri ve dezenfekte edilmeleri genellikle çok zordur. Sağlık tesislerinde ve laboratuvarlarda bazı sistemler, düzenli ve etkili temizliği kolaylaştırmak için yeterli erişim ve diğer özellikleri sağlamak üzere tasarlanmıştır.
Ticari HVAC sistemlerinde hava filtreleri kolayca değiştirilebilir. Isıtma ve soğutma serpantini yüzeyleri güvenlik tedbirleri alınıp kimyasallar kullanılarak temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir. Ancak, HVAC sistemlerindeki diğer birçok bileşen ve yüzey az önce de bahsettiğimiz gibi fiziksel olarak kolayca temizlenemez. Duvara monte edilmiş, konsol tipi üniteler veya soğuk kirişler içeren HVAC sistemlerinde, ünitelerin temizlenmesi daha pratiktir.
Sisleme ve fumigasyon uygulamaları düşünülerek tasarlanmış tesislerde ve HVAC sistemlerinde onaylanmış kimyasallar kullanılarak dezenfektasyon bu yöntemlerle yapılabilir. Genel olarak bu tip tesisler sağlık tesisleri ve laboratuvarlardır. Bu yöntemler için özel olarak tasarlanmamış normal tesisler ve standart HVAC sistemleri için sisleme veya fumigasyon yapılması önerilmez. Etkisiz olmaları muhtemeldir ve bu durumlarda faydadan çok zararı olabilir.
Sistem Devreye Alma, Çalıştırma ve Taze Hava Oranları
HVAC sistemlerinin düzgün bir şekilde devreye alındığından ve doğru çalıştığından emin olmak önemlidir. Ticari HVAC sistemleri tipik olarak % 40 – 60 bağıl nem oranına sahip koşulları sağlamak için tasarlanmıştır. Yapılan araştırmalar, bu nem aralığının virüsün deaktivasyonu, insanların virüslere duyarlılığı ve çapraz enfeksiyon oranları üzerinde olumlu bir etkisi olabileceğini düşündürmektedir.
Minimum taze hava oranları temel bir gereklilik olarak her zaman mevcut olmalıdır. Havalandırma (dolaşım) oranın arttırılması ise oda havasındaki kirleticilerin seyreltilmesine yardımcı olabilir ve potansiyel olarak enfeksiyon olasılığını azaltabilir. Modülasyonlu taze hava sistemlerine sahip sistemlerde veya taze hava oranını ayarlamanın mümkün olduğu yerlerde, dış hava oranlarının arttırılması gerekir. Bu aynı zamanda sistemin egzoz hava hızının arttırılmasını gerektirecek ve dolaşım esnasında havadaki kirleticileri seyreltmeye yardımcı olacaktır.
Dış hava hızının ve / veya havalandırma oranının artırılması enerji kullanımının artmasına ve bazı durumlarda sistemde istenen iç sıcaklık ve nem koşullarını sürdürmede zorluklara yol açabileceğine dikkat edilmelidir.
Hava Filtrasyonu ve Hava Temizleme Seçenekleri
Standart HVAC sistemlerinde kullanılan hava filtrelerine virüs veya bakterilerin ulaşması halinde filtrelemede etkili olmaz. HEPA filtreler ilave edilerek yüksek verimli partikül filtrasyonu yapılırsa bu durumda havadaki enfekte olmuş partikül miktarı azaltılabilir.
HEPA (Yüksek Verimli Partikül Tutucular) filtreler, toz parçacıkları, virüsler ve bakteriler gibi havadaki kirleticilerin% 99.999’unu filtreler. Bu filtreler genellikle hastane ameliyathanelerinde, yoğun bakım odalarında ve temiz odalarda kullanılır. HEPA filtreler, sahip oldukları yüksek basınç düşüşleri nedeniyle mevcut HVAC sistemlerinin birçoğu için pratik bir seçenek değildir.
EN 779 standardına göre F7 ila F9 sınıfı arasında olan hava filtreleri, damlacık çekirdeği seviyelerini azaltabilir, ancak virüs partiküllerini durdurmada etkili olma olasılıkları düşüktür. Genel bir kural olarak, verimli filtreler, enerji tüketimini artırabilecek daha yüksek basınç düşüşlerine sahiptir, ancak teknolojideki ilerlemeler bunun her zaman doğru olmadığı anlamına gelir.
Hava temizlemenin bir başka pratik yöntemi Ultraviyole Antiseptik Işınlama’dır (UVGI). UVGI teknolojisi, virüsler dahil olmak üzere mikroorganizmaların DNA’sını kısa dalga boyuna sahip ışık yayarak parçalar. Ultraviyole radyasyonun etkinliği ışığın yoğunluğuna ve belirli bir patojenin ışığa maruz kaldığı süreye bağlıdır. Üniteler, kanal sistemine veya klima santrallerine monte edilen kanal içi cihazlar olarak mevcuttur.
Kaynaklar
