Görünür, Aktif ve Reaktif Güç Nedir?

Elektrik sistemlerinde güç kavramı çok önemlidir. Her ne kadar elektrikte güç gerilim ile akımın çarpımı olarak bilinse de olay sadece bundan ibaret değildir. Bu yazımızda sizlere teknik detaya çok inmeden sade basit bir anlatımla görünür, aktif ve reaktif güç kavramlarından, bunlar arasındaki ilişkiden ve güç üçgeninden bahsettim.
Şebekeden çekilen çeşitli güç türleri mevcuttur. Bu güç çekimi pek tabi kullanıcının talebine göre şekillenir. Şebekeden çekilen bu güçleri görünür, aktif ve reaktif güç olarak 3 ana başlıkta inceledik.
1) Reaktif Güç
Reaktif güç, ilk kalkış akımına ihtiyaç duyulan zamanlarda devrelerde ilk uyartımı sağlamak için şebekeden çekilir ve döngünün devamında ise bu güç şebekeye geri verilir. Reaktif güç devrelerde harcanmaz sadece endüktif yük (bobine sahip olan yük) üzerinde depo edilir ve daha sonra tekrar şebekeye gönderilir. Şebeke ile endüktif yük arası sürekli bir alışveriş vardır. Reaktif güç “Q” ile gösterilir. Özellikle sanayi bazında reaktif yüke ihtiyaç ve talep oldukça yüksektir.
Endüktif güç, bobine ait akım ve gerilimin çarpımına denir. Reaktif güç bobinde depolanır devrede harcanmaz. Birimi ise “VAr”dir.

Kapasitif güç, kondansatörler üzerinde depolanan güçtür. Kondansatöre ait akım ve gerilim değerinin çarpımına eşittir. Birimi “VAr”dir.

2) Aktif Güç
Aktif güç, rezistif yani dirence sahip yüklerde harcanan güçtür. Aktif güç tüketici tarafından asıl olarak harcanan, kullanılan güçtür. Birimi de ” Watt ” dır. ” P ” ile gösterilir. Aktif güç şebekeden çekilen akım ile voltaj ve cosφ (şebekeden çekilen akım ve gerilimin arasındaki açının cosinüsü) ile çarpımına eşittir. Üç fazlı sistemlerde ayrıca 3 ile çarpılır.
1 faz için P = V.I. cosφ
3 faz için P = 3.V.I. cosφ
3) Görünür Güç
Görünür güç, şebekeden çekilen toplam gücü ifade eder. “S” ile gösterilir. Görünür güç; aktif ve reaktif güç değerlerinin karelerinin toplamının kareköküne eşittir. Birimi “VA” dir.
S=(P2+Q2)1/2

Güç Üçgeni
Güç üçgeni, görünür, aktif ve reaktif güç arasındaki ilişki sonucu oluşan bir üçgendir. Kapasitif yüklerde akım geriliminden 90 derece ileride, endüktif yüklerde ise akım geriliminden 90 derece geridedir. Bu da S² = P²+ Q² ‘yi oluşturur.


cosφ = Gerçek Güç (P) / Görünür Güç (S)
Enerji nakil hatlarının tasarımları bu güç değerlerine göre belirlenir. Örneğin bir sanayi bölgesinin kullanacağı elektrikte en önemli faktör reaktif güçtür. Nakil hatları da buna uygun olarak dizayn edilir. Bu yüzden görünür, aktif ve reaktif güç elektrikte önemli bir yer tutar.
Hocam benim aklım almıyor bobin şebekeden akım çekiyor ve akım bobinin bir ucundan giriyor diğer ucundan çıkmadan tekrar şebekeye doğru akım mı akıtıyor? Öte yandan manyetik alanın oluşması için reaktif güce ihtiyaç varmış bizimde motoru döndürmek için manyetik alana ihtiyacımız var bu durumda reaktif güç nasıl oluyorsa işe yaramayan güç oluyor? Teşekkürler.
Merhabalar, örneğin elinizde sanayi tipi yüksek güçte bir elektrik motoru var. Bu motorun kalkışı için yüksek demiraj akımına ihtiyaç vardır. Bunun için şebekeden çekilen aktif güç harcanır ancak reaktif güç harcanmaz sadece bobini indükler ve bu bobin de motorun ilk kalkışı için gerekli olan demiraj akımını sağlar.
Emre bey,
Yazınızda reaktif güce ve görünür güce fiziksel bir anlam yüklüyorsunuz. Reaktif güç ve görünür güç insan aklının hesaplarda kolaylık olsun diye türettiği fiktif büyüklüklerdir. Hiçbir fiziksel karşılıkları yoktur. (Demaraj da dahil olmak üzere) Tek fiziksel gerçeklik aktif güçtür. Size YouTube’ta yüklü bulunan “Reaktif güç kurgusaldır” adlı videomu öneririm.
Saygıyla
Taner İriz (Elk.Y.Müh/1982 İTÜ)