Geri Dönüşüm Nedir? Geri Dönüşüm Çeşitleri Nelerdir?
Gelişmelerden haberdar olmak için bizi Google Haberler'den takip edin!
Geri dönüşüm istenmeyen atıklarla başlar. İstenmeyen öğelerin varlığı, taşınma şartları, ayrıştırma yöntemleri, bertaraf olanakları tüm dünyayı etkileyen önemli bir sorundur. Geri dönüşüm kavramı ise bu sorunu ortadan kaldırmak amaçlı geliştirilen bir prosestir. Gelin hep beraber geri dönüşüm prosesini, irdeleyerek öğrenelim.
Geri Dönüşüm Nedir? Neden Önemlidir?
İnsan varlığının getirilerinden biri olan atık sorunu, yüzyıllardır süre gelmektedir. Beraberinde çözüm arayışlarını da yanında getirir. Bahsi geçen çözümlerin ana ilkeleri 3R prensibine dayanır. Peki bu 3R prensibi nedir? Reduce (atıkların çeşitli yollarla minimum seviyeye düşürmek), Reuse (Tekrar/ Yeniden kullanımı amaçlamak), Recycle (Gere dönüşümü hedeflemek) kavramlarından oluşur.
Peki bu 3R prensibi ile hareket edebilmek için neler yapılmalı? atıkların oluştuğu kaynakta azaltılması, çok amaçlı ürünlerin kullanılması (Böylelikle atık miktarında düşüş görünür), sıfır atık çalışmalarının gerçekleştirilmesi, atıkların sınıflandırılması ve buna bağlı olarak sınıfına göre toplanması şarttır. Bu duruma “Atık minimizasyonun gerçekleştirilmesi” denir.
Geri Dönüştürülebilen Maddeler Nelerdir?
Dünya ve Türkiye bazında geri dönüşümü gerçekleştirilen pek çok atık bulunur. Bu atıkların işlemleri için dikkat edilen bazı noktalar bulunur. Atığın tehlikeli ya da tehlikesiz sınıfta yer alması, atıkların depolanabilirlik özelliği, atığın geri dönüştürüldüğündeki pazar fiyatı ve bertaraf çeşitliliği dikkat edilen noktalardır. Geri dönüştürülen atıkları aşağıda sıralandı, gelin inceleyelim.
Türkiye çapında bu işlemlere tabi tutulan atıklar:
- Metal ve alaşımları
- Demir ve alaşımları
- Alüminyum ve alaşımları
- elektrik-elektronik atıklar
- Polietilen
- Polipropilen
- PVC (Boru ya da silindirik kanallar)
- Kullan-at mutfak ürünleri,
- HDPE ( Bir başka boru kalınlığındaki atıklar)
- Kağıt
- Lastik, garanti parçaları gibi otomotiv ürünleri
- Cam ve camsı atıklar
- İnce yapılı plastik su, meşrubat şişeleri
- Çeşitli yapıdaki ambalaj ürünleri
- Hazır giyim- boyahane atıkları
- Fermantasyon ya da kompostlama işlemi için gerekli organik atkılar
- İnorganik yapılı atıklar
- Hafriyat vb. inşaat atıklarının içerisindeki beton malzemeleri
Dünya çapında geri dönüşüm işlemine tabi tutulan atıklar:
- Dünyada geri dönüştürülen atıklar, Türkiye içerisinde de dönüştürülür. Fakat biyogaz-fermantasyon tesisleri, dünyaya göre Türkiye kapsamında daha az sayıdadır.
Geri Dönüşüm Çeşitleri
İstenmeyen ve tüketicileri tarafından kullanılmış ürünlerin, sonraki adımda geri dönüşüme tabi tutulur. Bu ürünler arasında cam, plastik bulunması nedeniyle geri dönüşüm işlemlerine değineceğiz.
Plastik Geri Dönüşümü
Plastik maddeler, üretim aşamasında kalınlıklarına göre sınıflandırılır. Bu işlem atık olarak işleme alınacağı zamanda geçerlidir. Her plastik geri dönüşüm tesisi, aynı kalınlıktaki plastikleri işleme almaz. Kullanacağı ya da satışını gerçekleştirdiği firmalara bağlı olarak işleme alacağı plastik maddesi değişir.
Toplanıp depolanan atık plastikler, içerisinde barındırabileceği polimer yapılı şeylerden arındırmak amaçlı yıkamaya tabii tutulur. Sonra plastikleri, granül hale getirilmesi için kırma makinesi olarak tabir edilen teçhizata bırakılır. Islak plastikler, kurutulmaya bırakılır. Kurutulan plastik hammaddeleri, belli donanımlar ve uzman kişiler tarafından kesilir. Granül hale gelen atık plastikler artık satışa hazırdır.
Plastik geri dönüşümü yapan pek çok firma, sürdürülebilir çevreyi destekleyen firmalarla iş birliği yapar. Özellikle hazır giyim tekstilleri bu konuda en iyi müşterlerdir. Pamuk liflerinin arasına granül karıştırılması hem çevreciliği destekler hem de maliyetleri azaltır. Bu proses sayesinde atık plastikler, geri dönüştürülerek ekonomiye kazandırılmış oldu.
Kağıt Geri Dönüşümü
Türkiye içerisinde en çok işleme tabi tutulan ürünler arasında yer alır. Kağıt, birden fazla sektörde kazanç sağlar. Bu sektörlerin başında temizlik ürünleri ambalaj malzemesi üretimi, kırtasiyelik ürünlerin üretimi, tuvalet kağıdı vb. ürünlerin üretim sektörü gelir.
Peki kağıt geri dönüşümü hangi aşamalardan geçer? İstenmeyen atıklar, sıfır atık çerçevesinde kaynağında ayrı olarak biriktirilir. Biriktirilen atık kağıtlar, toplanıp depolama alanına transfer edilir. Depolama alanına götürüldükten sonra anlaşma sağlanan geri dönüşüm tesislerine yeniden taşıma gerçekleştirilir. Geri dönüşüm tesisi içerisinde atık kağıtlar renklerine ve cinsine göre ayrıştırılır.
Ayrıştırılan her kağıt sırasıyla öğütme makinesinden geçirilir. Burada atık kağıtlar lifsi yapı oluştururlar. Bir miktar su ile bu işleme devam edilir. Suyun içerisine prosese uygun çözeltiler karıştırılır. Atıklar, her türlü boyalardan arındırılır. Berrak ve cıvık hamur halde bulunan yapı, silindirlere sarılarak kurutulmaya bırakılıyor. Böylelikle çöp olarak nitelendirilen atıklar, artık her gün kullanılan ürünlere dönüşüyor.
Cam Geri Dönüşümü
Pek çok neden itibariyle oluşan atık camlar, bulunduğu bölgeden alınır. Tehlikeli atık sınıfında yer aldığı için diğer atıklardan ayrı depolanır. Atıkların oluştuğu kaynakta atık camlar ayrı toplanması öncelikli bir konudur. Fakat her noktada sistem kurulamadığı için ayrı toplama gerçekleştirilemez.
Depolananlar, boyama işlemlerinden tekrar geçirilmesi ek maliyet olacağı için ilk başta atık camları renklerine göre ayrıştırılır (Bu durum atık cam işleyenlerin geliştirdiği en iyi proseslerden biridir). Atık camların, belli bir boyuta ulaşabilmesi için titreşim kaynaklı işlemden geçirilir. Sonrasında ise aşırı yüksek sıcaklıktaki fırınlara gönderilir.
Yukarıda bulunan aşamalara ek olarak bazı firmalar atık camların, ekstra hijyenik ürünlere dönüşmesi için yıkama da yapmaktadır. Cam yapılı atıklar, istenildiği kadar geri dönüştürülebilir. Kalitesinde azalma ya da ekstra işlemden geçirilemiyor ise artma görülmez.
Pil Geri Dönüşümü
Kullanılan pek çok pil, bir süre sonra ömrünü doldurur. Bu noktada piller, atık olarak tanımlanır ve işlemler için prosesler hazırlanır. Atık piller, tehlikeli sınıfta yer aldığından ve hacminde azalmaya gidilemeyeceği için yakılarak bertarafı gerçekleştirilmez. Bu durum dikkate alınarak atık pillerin bertarafı için farklı oluşumlara doğru gidilir.
Atık piller, yapısı gereği içerisinde birden fazla element bulundurur. İçerdiği elementlere göre yurt içinde ya da yurt dışında geri dönüşümleri gerçekleştirilir. Bu elementler: nikel ve bileşikleri, krom, çinko, demir, cıva ve en önemlisi kurşundur. Yurt içinde prosese alınan piller, karbon bazlı ve kadmiyum içeriklidir. Yurtdışında ise metal- nikel bazlı atık piller geri dönüştürülür. Lityum bazlı pillerin bir kısmı ülkemiz içerisinde bir kısmı Türkiye dışında işleme alınır.
Atık piller, üzerinde geri dönüşüm sembolü olan atık toplama kutularına bırakılmalıdır. Toplanan atıklar, belli atık pil toplama noktalarına götürülür. Bu aşamadan sonra gerekli araçlar ile transfer gerçekleşir. Atık piller, özel olarak hazırlanmış, sızdırmazlığı sağlanmış depolama alanlarına götürülür. Burada ayrıştırma gerçekleştirilir.
Bitkisel Atık Yağ Geri Dönüşümü
Tehlikeli atık olarak geri dönüşüm işlemlerine tabii tutulan nadir atıklardandır. Çevre kirliliğini oldukça destekleyen bir atık olduğu için yalnızca bakanlık tarafından yetkili tesisler, geri dönüşümünü sağlayabilir. Bitkisel atık yağ işlemleri, hem kimya sektörünü hem de enerji sektörünü yakından ilgilendirir.
Peki bu bitkisel atık yağlar, kullanılan hangi yağları kapsıyor? Sofralarda ve çeşitli gıdaların içerisinde yer alan ve kullanılmış zeytinyağı, sıvıyağ, soya asıllı yağlar atık yağ olarak değerlendirilir. Bu kullanılmış, zararlı yağların bir araya getirilebilmesi için tüketicilerle işbirliği yapılması en önemli hususlardandır.
Belli noktalardan alınan atık yağlar, yetkili tesise götürülür. Burada gerekli ayrıştırma yapılarak bazıları kimya alanına bazıları yakıt amaçlı enerji alanına yönlendirilir. Kimya sektörüne yönlendirilen bitkisel atık yağlar, çeşitli temizlik ürünü ile kozmetik ürün olarak değerlendirilir ve piyasaya sunulur. Özellikle kuru ciltler için kullanılan sabunların, içerisinde yer alması gereken yağlar olarak kullanılır.
Geri Dönüşüm Projeleri
Dünya çapında küçük ya da büyük farketmeksizin çevre kirliliğini önlemek amacıyla geliştirdiği pek çok proje bulunur. Bu projelerin çoğu geri dönüşümü ve geri kazanımı hedeflemektedir. Bu projeleri tanıyıp anlayarak destek vermek, gelecekteki nesillerimize bırakılacak mirası desteklemek demektir. Peki bu projeler nelerdir?
- Sakız Ayakkabı
Hollanda sınırları içerisindeki bir firmanın geliştirdiği projedir. Çiğnenip sokaklarda bırakılan atık sakızlar, toplanarak bu firmanın tesisine götürülüyor. Sakız, sentetik kauçuk yapısı nedeniyle ayakkabı, saklama kutuları, saç tarağı, yağmurluk üretimine katılır. Peki bu proje ülkeye ne kazandırıyor? Hem sokaklardan sakızların toplanma maliyetinde azalma hem de geri dönüşüme katkı sağlanır.
- Portakal Kabuğu Otomatı
Bu projedeki amaç, kullan at ürünleri azaltmak ve geri dönüşümlü hale getirmektir. Bu amaç için organik atık olan portakal kabuklarından faydalanılır. Portakal kabuğunun lifsi yapısı ile organik bardaklar üretilir. Bundan sonraki aşama tüketicinin onayına sunulması kısmıdır.
- The Bruges Whale (Plastik Balina)
Deniz ve okyanustaki plastik kirliliğine dikkat çekmek isteyen Belçika Hükümeti, plastik balina heykelini yapmıştır. Bu heykel bugüne kadar keşfedilmiş ortalama bir balinanın büyüklüğündedir. Suların en büyük yaşayan canlısı olan balinanın seçimi, sularımızdaki atık varlığının büyüklüğüne dikkat çekmek prensibine bağlıdır.
- Geri Dönüşümlü Plastikten Güneş Paneli Döşemesi
Macaristan topraklarından çıkan bu proje, güneş enerjisinden optimum yararlanmayı amaç ediniyor. Sokaklarda bulunan bank ve kaldırım taşı döşemelerini bir panel yardımıyla elektrik üretimi sağlanıyor. Çalışma prensibine bakılacak olursa geri dönüşümlü döşemelerin içerisinde panel bulunur. Bu paneller güneş enerjisini toplar. Sonrasında ise insanlar için adaptör görevi sağlar.
- Atık bardaklardan Mobilya Üretimi
Bir yıldız markası olan Starbucks, gün aşırı müşterilerin tükettiği bardakları geri dönüşümle ekonomiye kazandırmak istiyor. Bu projenin çalışma prensibi, atık bardakların işyerleri ya da cafelerde daha sık görülen sandalyelere dönüştürülmesidir. Bu proje için ise Starbucksa Pentatonic eşlik edecek.
- Adidas (Atık Plastiklerin Kazanılması)
Okyanustaki atıklara dikkat çeken bir başka proje ile karşınızdayız. Adidas, okyanustan toplanan atıkları deniz giyimlerine dönüştürmektedir. Adidas marka bir mayo kullanıyorsanız sizde bu projeye destek veriyorsunuz anlamına gelir. Bunun haricinde çeşitli adidas sandalet ve spor ayakkabısının hem tabanında hem de kumaş kısmında çevreci tutumu görebiliriz.
- Kalın Tabakalı Atık Plastiklerin Sokak Mobilyasına Dönüşmesi
Hollanda topraklarında gerçekleştirilen yepyeni bir proje. Daha çok polipropilen bazlı plastiklerin geri dönüşümü hedeflenmiştir. Amsterdam sokaklarında farklı bir tasarımla karşılaşırken oturduğunuz bankın, çevre dostu bir ürün olması harika.
- Mantarlardan Üretilen Güneş Gözlükleri
Bir gözlük sektöründe dünya lideri olan Alpan Yücealpan, satış ve pazarlama alanında yeşil dostu yaklaşımları tercih etmiştir. Bu gelişiminin çalışma prensibinde ise metal ve kauçuk bazlı atıklar yer alır. Ayrıca mantarları kullanarak ürünlerini, yepyeni bir piyasa sunmaktadır. Mantar türlerinden meşe mantarlarına üretimde yer vererek yeşil green alanına da girmeyi başarmıştır.
- Elmaların Çöpünden Kabuğundan Faydalanma Projesi “Apple Ten Lork”
Fransız bir tasarımcının gerçekleştirdiği bir projedir. Dünya çapında en çok tüketilen meyvelerden biri elmadır. Peki elmanın hem çöpünden hem kabuğundan yararlanmak mümkün mü? Evet, mümkün. Bu proje içerisinde elmalar, geri dönüşüm işlemlerinden geçerek hem kitap kapağı üretim sektöründe hem de mobilya üretiminde kullanılmış oluyor.
- Atık Plastiklerden Bisiklet Yollarının Yapı Malzemeleri Üretimi
PlasticRoads, Amsterdam sokaklarından çıkan bir başka yeşil projedir. Bu projenin olayı, atık plastik bardakların ve biraz daha sert olan şişe kapaklarının geri dönüşümü ile teknolojinin bir araya getirilmesinden oluşmaktadır.
- Wanderruff
İki girişimcinin bir araya geldiği bu proje atık plastiklerin miktarını azaltmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Hem geri dönüşümü amaçlayan hem de canlılar için geliştirilmesi, hayvanseverlerin ilgisini çekmeyi başarmıştır. Burada önemli olan plastiklerin yapısıdır. Küçük bazlı bir proje olduğu için polietilen gibi ince yapılı plastikler tercih edilmiştir.
Geri Dönüşüm Fikirleri
Yenilikçi dünyada atık miktarını azaltmak için prosesler geliştirilmiştir. Geri dönüşüm hedefli bu proseslerin öncelikli olarak evlerde ve işyerlerinde gerçekleştirilebilirliğine odaklanılır. Böylelikle atıklardan ilk olarak kaynağında yararlanılmaya çalışılır. İşte size evde ve işyerlerinde uygulayabileceğiniz geri dönüşüm fikirleri..
- Atık kağıt ve tabaklardan parti süslemeleri yapımı
- Atık ampullerden vazo ya da mini teraryum yapımı
- Atık defter, kapağı eskimiş okuma kitaplarını duvar süsü yapımı. (Hiç kullanılmamış defterlerde dekoratif amaçlı kullanılabilir. Böylelikle evinizi gelen misafirleriniz anılarını yazabilir.)
- Cam, plastik ve mumları bir arada kullanma (Kenarı kırık kavanozların içine mumlar koyulabilir)
- Ambalaj için kullanılan kolileri çekmece, raf yapımı yırtılmış ya da yama yapılmış çorapların organik bebek oyuncaklarına dönüştürülmesi
- Karton bardaklardan ve tahta çubuklardan saksı yapımı
- Gazoz kapaklarından magnet yapımı
- Kullanılmayan dantellerden abajur yapımı
- Maskelerden altın kesesi yapımı
- Atık mutfak eşyalarından yılbaşı süslemesi yapımı
- Ağaç kozalaklarından minyatür ev yapımı
- Atık kağıt ve bantlarla stacker yapımı
- Fire iplerden süsleme yapımı
Sonuç: Bu içerik kapsamında geri dönüşüm ile alakalı başlıklara yer verildi. Bu ilke bazında geliştirilen prosesler, projeler ve çeşitli fikirler irdelendi. Geri dönüşüm ile alakalı bu içerikle ilgili soru ve görüşleriniz için bize ulaşabilirsiniz.
