CAPEX ve OPEX Nedir? Arasındaki Farklar Nelerdir?

CAPEX ve OPEX kavramları endüstrinin her alanı için oldukça önemli kavramlardır. İşletmeler, fabrikalar, santraller, inşaatlar ve bunun gibi birçok tesis için her zaman belli başlı giderler mevcuttur. Bu giderler tesisin işletilebilmesi için gerekli olan insan kaynakları giderleri, faturalar ve ham madde olabilir. Ayrıca tesisin ilk kurulumundaki inşaat, makine veya ekipman giderleri de bulunmaktadır. Bu sebepten de iş dünyasındaki maliyetler de iki çeşitde sınıflandırılır. Bunlar birincisi ilk yatırım maliyeti (CAPEX), diğeri de işletme maliyeti (OPEX) olarak gruplandırılır.

CAPEX Nedir?

CAPEX, İngilizce açılımı “capital expenditures” yani ilk yatırım maliyeti veya sermaye maliyeti anlamına gelir. Her türlü inşaat, kurulum, makine ve ekipman maliyeti CAPEX olarak değerlendirilebilir. Bu terim özellikle fizibilite çalışmalarında karşımıza çıkmaktadır. Adından da anlaşılacağı üzere CAPEX ilk yatırım maliyetidir. Bir bina, santral, makine, tesis her ne olursa olsun bir projenin faaliyete geçebilmesi için harcanması gereken tutardır.

Ayrıca bir işletmenin uzun vadede kullanacağı bir sistem, makinenin maliyeti de CAPEX kapsamına girmektedir. Yani bir işletmenin faaliyete geçtikten sonra da uzun vade kullanacağı bir makine için yapacağı ilk yatırım da CAPEX’tir. Kısacası CAPEX bina, makine, araç gibi uzun vade kullanılacak fiziksel varlıklar için gereken bir maliyet sınıfıdır.

CAPEX Örnekleri

CAPEX olarak nitelendirilen başlıca maliyetler aşağıdaki gibidir.

• Santral kurulumları
• Makineler
• İnşaat işlemleri
• Peyzaj işlemleri
• Binalar
• Bina iyileştirmeleri
• Otomobil, kamyon gibi araçlar
• Bigisayarlar, ofis malzemeleri
• Ekipmanlar

Her endüstrinin birbirinden farklı sermaye maliyeti bulunmaktadır. Satın alınan bir ürün, daha üst modele yükseltilen eski ekipmanlar veya kullanışlı bir varlığın ömrünün uzatılması işin büyümesi için olabilir.

CAPEX, ayrıca kredi veya borçlanma ile dışsal olarak finanse edilebilmektedir. Şirketler temel yatırımlarını arttırmak için borçlanma senedi veya krediler kullanır. Yapılan bu borçlanmalar ile oluşan faiz ödemeleri işletme maliyetleri sınıfında değerlendirilir. Harcanan ana para da sermaye maliyeti yani CAPEX olarak değerlendirilmektedir.

OPEX Nedir?

OPEX ise İngilizce olarak “operational expenditures” anlamına gelmektedir. Türkçe olarak da işletme maliyeti olarak bilinmektedir. Bir işletmede düzenli belirli bir zaman aralığındaki giderler işletme maliyetinin kalemleridir. Örneğin bir işletmede çalışanların maaşları, faturalar, kira, yemek, ham madde gibi kalemler işletme maliyetleri olarak sınıflandırılabilmektedir. OPEX kısaca bir projenin faaliyete geçtikten sonraki düzenli olarak sistemin minimum sorunla işletilebilmesini sağlamak için gerekli maliyetlerdir.

OPEX Örnekleri

Başlıca OPEX maliyetleri aşağıdaki gibidir.

• Kira ve faturalar
• Maaşlar ve sigorta ödemeleri
• Vergiler
• Ham madde
• İş seyehatlari
• Kredi faizi
• Yakıt maliyeti
• Personel için yemek maliyeti

OPEX ayrıca araştıma geliştirme maliyetlerini de içermektedir. Yapılan etikili araştırma geliştirime çalışması ile sağlanacak verim artışı işletme maliyetlerinin de düşürülmesine olanak sağlayabilmektedir.

CAPEX ve OPEX Arasındaki Farkları

CAPEX ve OPEX arasındaki farkları bir örnek ile size anlatalım. Örneğin bir güneş enerji santral projesi için bir fizibilite dosyası hazırlıyorsunuz. Burada güneş panellerinin yerleştirileceği konstrüksiyon sehpası, güneş panelleri, invertörler, kablolar, saha düzeltme çalışmaları, kamera sistemi, tel çit çekimi, trafo odası gibi inşaat ve ekipman giderleri ilk yatırım maliyeti yani CAPEX’tir. Daha sonra ise santral devreye alındıktan sonra santralin bakımı ve güvenliği için çalışan kişilerin maaşları, santralin düzenli aralıklarla yapılan bakım giderleri gibi kalemler de işletme maliyetleri yani OPEX’tir.

Ayrıca santral kurulum aşamasındayken çalışan personellerin maaşları da ilk yatırım maliyeti kapsamında değerlendirilir. Çünkü bu personel santral işletmeye alındıktan sonra santralde görev almayacaklar. Kısacası CAPEX, bir projenin faaliyete geçebilmesi gereken ilk yatırım maliyeti iken, OPEX projenin faaliyete geçtikten sonra sürdürülebilmesi için gerekli işletme giderleridir. Aralarındaki en temel fark da budur.

CAPEX ve OPEX kavramlarını sadece mühendislik alanları için düşünmeyin. Bunlar çok çeşitli alanlardaki fizibilite çalışmaları için kullanılmaktadır. Örneğin muhendistan.com web sitemizin kurulumu için harcadığımız tutar bir CAPEX iken şuanda da düzenli olarak sitenin sürdürülebilmesi için gerekli hosting ve alan adı hizmetleri de işletme maliyeti yani OPEX olarak değerlendirilir.

Sonuç

CAPEX ve OPEX terimleri bir projenin maliyet analizinde önemli bir rol oynamaktadır. Projenin ilk yatırım ve işletme maliyetinin önden belirlenmesi ve projenin geri ödeme süresinin de buna göre çıkarılması hayati bir önem taşımaktadır. Bu sebepten de CAPEX ve OPEX değerleri de projelere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin enerji santrallerde çok çeşitli CAPEX ve OPEX değerleri vardır. Örneğin nükleer enerji santralinin yüksek yatırım maliyeti olmasına rağmen yakıt maliyeti kömür santrallerinden daha düşüktür. Ayrıca yenilenebilir enerji santrallerinde yakıt maliyeti olmadığından işletme maliyeti de daha düşüktür.

Sonuç olarak CAPEX ve OPEX kavramları mühendisler tarafından oldukça iyi bilinmeli ve asla karıştırılmamalıdır. Ulusal veya uluslarası projelerde yapılacak basit kavram karışıklıklarının sonucu da bazen çok büyük olabilmektedir.