Alfred Nobel Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları
Gelişmelerden haberdar olmak için bizi Google Haberler'den takip edin!
Bu yazımızda Nobel Ödülleri organizasyonuna ismini veren, dinamit ve diğer birçok etkili patlayıcıların mucidi mühendis ve kimyager olan Alfred Nobel hayatını, çalışmalarını ve Nobel Ödülleri’nin oluşmasını sağlayan vasiyetini derledik.
Alfred Nobel Hayatı
21 Ekim 1833 yılında İsveç’in Stockholm kentinde dünyaya gelen Alfred Nobel, Immanuel ve Caroline Nobel’in 4. çocuğuydu. Immanuel Nobel, mucit ve mühendisti ve 1827 yılında Caroline Andrietta Ahlsell ile evlendi. Çiftin 8 çocuğu olmasına rağmen sadece Alfred ve 3 kardeşi yetişkinlik dönemine kadar hayatta kalabildi. Alfred’in entelektüel merakı kendisini küçük yaşlardan itibaren gösterdi. Alfred Nobel, patlayıcılara oldukça ilgiliydi ve mühendisliğin temellerini de babasından öğrendi.
Babası Immanuel Nobel, o dönemlerde birçok iş girişiminde başarısız olmuştu ta ki 1837 yılında Rusya’nın St.Petersburg kentine taşınıncaya kadar. Immanuel, burada patlayıcı mayınlar ve makine parçaları üreticisi olarak zenginleşti. Nobel ailesi de 1842 yılında Stockholm’den St.Petersburg’a taşındı. Alfred’in zenginleşen ailesi ona özel hocalar tutarak eğitim verdi tabi Alfred de ne kadar istekli bir öğrenci olduğunu bu derslerde göstererek, 16 yaşında bileşen kimyageri oldu. Ayrıca Alfred Nobel; İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça ve İsveççe dillerini akıcı bir şekilde öğrendi.
Alfred Nobel, Paris’te kimya okumak için 1850 yılında Rusya’yı terk etti ve burada 1 yıl geçirdikten sonra da John Ericsson’nun yönlendirmesi ile 4 sene Amerika Birleşik Devletleri’nde kaldı. Burada zırhlı bir savaş gemisi olan Monitör’ü inşa etti. Alfred, Rusya’ya döndüğünde babasının Kırım Savaşı sırasında askeri ekipmanlar üreten fabrikasında çalıştı. Savaş, 1856 yılında sona erdiğinde, fabrika buharlı gemi üretimine başladı ama bu sektörde fazla tutunamayan Immanuel Nobel’in şirketi 1859 yılında iflas etti.
Alfred Nobel Çalışmaları
Alfred’in kardeşleri Robert ve Ludvig Rusya’da iflastan kalanları malları kurtarmak için Rusya’da kalırken Alfred ve ebeveynleri İsveç’e döndü. Daha sonra Alfred babasının malikanesinde kurduğu küçük bir laboratuvarda, patlayıcılar ile deneylerine başladı. O dönemde, tek güvenilir patlayıcı, mayınlarda kullanılan ve barutun bir formu olan kara baruttu. Sıvı bileşik nitrogliserin keşfedilmiş olsa da, kullanımı oldukça tehlikeliydi. Oysa Alfred Nobel, 1862 yılında nitrogliserin üretimi yapmak için küçük bir fabrika kurdu ve aynı zamanda patlayıcının infilak etmesini kontrol edebilecek güvenli bir yol bulma umuduyla çalışmalarını sürdürüyordu.
Nitrogliserinin taşınması ve muhafazası oldukça tehlikeliydi öyle ki Nobel’in nitrogliserin fabrikasında 1864 yılında bir patlama meydana geldi. Bu patlamada Alfred’in küçük kardeşi Emil ve diğer birkaç kişi de hayatını kaybetti. Nobel bu trajik olayın ardından nitrogliserini kendi patlayıcı kapsülleri içerisinde muhafaza edilerek kullanımı için yeni farklı fabrikalar kurdu.
1865 yılında Nobel, patlayıcı kapsülü olarak adlandırılan geliştirilmiş bir fünye icat etti. Bu fünyede, ısı ve darbe ile patlayabilen merkür fülaminat ile dolu küçük bir kap bulunmaktadır. Patlayıcı kapsülünün icadı resmi olarak yüksek düzey patlayıcıların modern olarak kullanımını başlatmış oldu.
Alfred Nobel’in en önemli ikinci buluşu ise 1867 yılında icat ettiği dinamit oldu. Şans eseri, nitrogliserinin diatomit ile sıvı halden macun kıvamına getirilebildiğini keşfetti. Gözenekli silisyum toprak karşımı nitrogliserinin yalnız kullanılmasından çok daha kolay ve güvenliydi. Alfred Nobel, yeni icadına dinamit (Yunancada dynamis yani güç anlamına gelir) adını verdi, Büyük Britanya’da (1867) ve ABD’de (1868) patentini aldı. Ayrıca Nobel dinamitleri uzaktan patlatmak için bir fünyenin yakılmasıyla tetiklenen bir patlatıcı sistem icat etti. Bu icatlar, Nobel’in ününü dünya çapında yaydı ve kısa bir süre sonra dinamit, tünellerin patlatılması, kanalların oluşturulması, yolların ve tren yollarının inşası için kullanıldı.
Dinamit tabanlı patlayıcılar günümüzde hala madenlerde, taş ocaklarında yol ve tünel gibi yapıların inşası için kullanılmaktadır. Aşağıdaki videoda bu amaçlarla patlatılan dinamitin etkisini görebilirsiniz.
Alfred Nobel İş Girişimleri
Dinamit ve fünye pazarı hızlı bir şekilde yükseliyordu ve Alfred Nobel kendisini ayrıca girişimci ve iş adamı olarak kanıtlamış birisiydi. 1865 yılından itibaren Almanya Hamburg yakınlarında Krümmel’deki fabrikası, nitrogliserin patlayıcıları Avrupa, Amerika ve Avustralya’ya ihraç ediyordu.
1870’lerde ve 80’lerde, Nobel tüm Avrupa’da dinamit üretmek için bir fabrika ağı kurdu. Patlayıcılarını üretmek ve pazarlamak için bir işbirliği ağı oluşturdu. Nobel, ayrıca daha etkili patlayıcılar geliştirmek için çalışmalarına devam etti ve 1875 yılında dinamitin çok daha güçlü bir formu olan plastik patlayıcıyı icat etti ve bir sonraki yıl patentini aldı.
Yıllar boyunca Nobel 20 farklı ülkede, 90 farklı yerde birçok fabrika ve laboratuvarlar kurdu. Paris’te yaşamasına rağmen, yaşamının büyük bir kısmı seyahatlerde geçti. Öyle ki, bir defasında Victor Hugo, onu “Avrupa’nın en zengin berduşu” olarak tarif etmişti. Alfred Nobel, seyahat etmediği veya işiyle ilgili etkinliklere katılmadığı zamanlarda çeşitli laboratuvarlarda yoğun bir şekilde çalışıyordu. Nobel, laboratuvarlarında patlayıcı teknolojilerini ve hatta sentetik kauçuk ve deri malzemeleri gibi kimyasal icatlarını da geliştirmeye odaklanıyordu.
Alfred Nobel’in Özel Hayatı
Alfred Nobel, yoğun iş hayatı sebebiyle özel hayatına çok zaman ayıramamıştı. 43 yaşına geldiğinde artık kendisini çok yaşlı hissediyordu. O zamanlar gazeteye şu şekilde bir ilan verdi; ” Zengin ve iyi eğitimli yaşlı bir beyefendi, orta yaşlı ve dil konusunda yetenekli, sekreter ve danışman olarak çalışabilecek bir hanımefendi arıyor.”
Bu ilanın ardından seçilen en kalifiyeli aday Avusturyalı Kontes Bertha Kinsky oldu. Fakat, Kontes Kinsky, Nobel’in yanında kısa bir süre çalıştıktan sonra, Kont Arthur von Suttner ile evlenmek için Avusturya’ya dönmeye karar verdi. Buna rağmen Alfred Nobel ve Bertha von Suttner, arkadaş olarak kaldı ve uzun bir süre birbirlerine mektuplar yazdılar.
Yıllar geçtikçe Bertha von Suttner, silahlanma yarışında önemli biri haline geldi. Öyle ki “Lay Down Your Arms” isminde çok meşhur bir kitap yazdı ve barış hareketleri için önemli bir figür haline gelerek barış savaşçısı olarak nitelendirildi. Hiç şüphesiz bu durum, Alfred Nobel’in vasiyetini hazırlarken, barışa destek veren kişi ve kurumlarında ödüllendirilmesi için Nobel Ödülleri arasına Nobel Barış Ödülü kategorisini de ekledi. Nobel’in ölümünden yıllar Bertha von Suttner, Norveç Parlamento’su tarafından 1905 yılında Nobel Barış Ödülü ile ödüllendirildi.
Alfred Nobel’in Ölümü
1895 yılında Alfred Nobel, angina pekrotis yani bir göğüs hastalığına yakalandı ve 10 Aralık 1896 yılında İtalya’nın San Remo kentinde 63 yaşında hayata gözlerini yumdu.
Alfred Nobel’in Vasiyeti: Nobel Ödülleri
Alfred Nobel’in vasiyeti açıklandığında, servetinin bir kısmı bugün Nobel Ödülleri olarak bildiğimiz ve her sene Fizik, Kimya, Tıp, Edebiyat, Barış ve Psikoloji alanlarında yapılmış en iyi çalışmaların ödüllendirildiği organizasyonun kurulması için kullanılacaktı. Bu pek tabi Nobel’in ailesi, arkadaşları ve kamuoyu tarafından büyük bir sürpriz ile karşılandı. Bu vasiyetin uygulayıcıları olarak da iki genç mühendis Ragnar Sohlman ve Rudolf Lilljequist seçilmiştir. Bu iki genç mühendis Nobel Kuruluşu’nun tüm finansal ve ödüllendirme sistemini kurmuş ve şekillendirmiştir ve bugün bildiğimiz Nobel Ödülleri organizasyonunu temellerini oluşturmuşlardır.
Alfred Nobel hem bilim insanı, hem mucit hem de başarılı bir girişimci ve iş adamıydı ve tüm bu alanlarda da başarılı çalışmalara imza attı. Bu hiç de kolay bir iş değildi. Tabi Nobel’in bu başarısında mühendis olan babasının başarılı ve başarısız girişimlerinden öğrendikleri ve edindiği tecrübeler büyük bir rol oynamıştı. İnsanlığın gelişimine adadığı hayatını, Nobel Ödüllerinin kurulmasını sağlayarak noktaladı ve ölümünden sonra bile insanlığa hizmet etmeye devam etmiş oldu.
Kaynaklar
Alfred Nobel ile ilgili sorularınızı ve görüşlerinizi bizlerle yorum olarak paylaşmayı unutmayınız.
